Dnia 20 lutego 2011 r. weszła w życie istotna nowelizacja ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Zmiana przepisów o hipotece ma w założeniu prowadzić do poprawy funkcjonowania tego rzeczowego środka zabezpieczenia wierzytelności. Podstawową zmianą, jest ujednolicenie hipoteki i rezygnacja z dwóch jej rodzajów: hipoteki zwykłej i hipoteki kaucyjnej. Ta pierwsza służyła zabezpieczeniu roszczeń o ściśle określonej wysokości, natomiast hipoteka kaucyjna służyła zabezpieczeniu roszczeń o nieustalonej ostatecznie wysokości (np. wierzytelności spornych, należności z tytułu odsetek, i.t.p.). W praktyce dochodziło do sytuacji, iż wadliwe określenie rodzaju hipoteki zabezpieczającej wierzytelność prowadziło do nieważności jej ustanowienia. Obecnie hipoteka jest jedna bez względu na to jaką wierzytelność zabezpiecza.

Dotychczas jedna hipoteka mogła zabezpieczać tylko jedną wierzytelność. Obecnie hipoteka umowna może zabezpieczać kilka wierzytelności z różnych stosunków prawnych przysługujących temu samemu wierzycielowi.            Dopuszczalne jest również podzielenie hipoteki na jednostronne żądanie wierzyciela, co może się okazać przydatne w przypadku chęci przeniesienia jednej z wierzytelności zabezpieczonej hipoteką na osobę trzecią przy zachowaniu zabezpieczenia hipotecznego wszystkich wierzytelności.

Nowelizacja wprowadza również nieznaną dotychczas prawu polskiemu instytucję administratora hipoteki. W celu zabezpieczenia hipoteką kilku wierzytelności przysługujących różnym podmiotom, a służącym sfinansowaniu tego samego przedsięwzięcia, wierzyciele powołują administratora hipoteki. Administratorem może być jeden z wierzycieli albo osoba trzecia. Taka konstrukcja pozwala np. uzyskać zabezpieczenie hipoteczne przyszłych wynagrodzeń kontraktowych dla kilku wykonawców w procesie budowlanym. Administrator hipoteki zawiera umowę o ustanowienie hipoteki oraz wykonuje prawa i obowiązki wierzyciela hipotecznego we własnym imieniu, lecz na rachunek wierzycieli, których wierzytelności są objęte zabezpieczeniem. Administrator jest zatem kimś w rodzaju pełnomocnika pośredniego, powiernika, który działa w imieniu własnym, lecz na rachunek wierzycieli. To on, a nie wierzyciele figuruje jako wierzyciel hipoteczny, czyniąc to jednak w interesie wszystkich wierzycieli. W umowie ustanawiającej hipotekę określa się zakres zabezpieczenia poszczególnych wierzytelności oraz przedsięwzięcie, którego sfinansowaniu służą.

Bardzo istotną zmianą osłabiającą dotychczasową bezwzględną zasadę akcesoryjności (tj. uzależnienia istnienia hipoteki od jednej konkretnej wierzytelności) jest umożliwienie zastąpienia zabezpieczonej wierzytelność inną wierzytelnością tego samego wierzyciela. Zmiana taka wymaga zgody właściciela nieruchomości niebędącego dłużnikiem osobistym (np. strony umowy kredytowej) tylko wówczas, gdy może ona pociągnąć za sobą zwiększenie zaspokojenia z obciążonej nieruchomości (a więc naruszenie praw dłużnika hipotecznego). Zgoda osób, którym przysługują prawa zaspokojenia swoich hipotek z pierwszeństwem równym lub niższym, nie jest w tym wypadku potrzebna. W ten sposób można będzie wykorzystać pierwszeństwo swojej hipoteki dla zabezpieczenia innej wierzytelności, niż dotychczasowa, a która w najbliższym czasie miałaby ulec zaspokojeniu pociągając za sobą wygaśnięcie hipoteki.

Nowelizacja przepisów o hipotece była od dawna wyczekiwana i powinna przyczynić się do zwiększonego zainteresowania tą instytucją w praktyce obrotu cywilnoprawnego i gospodarczego. Tym samym powinna przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa rozmaitych inwestycji związanych z nieruchomościami.