Na podstawie przepisów rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000 stało się możliwe ogłoszenie przez właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej upadłości podmiotu mającego siedzibę w innym państwie członkowskim i podlegającego prawu tego innego państwa członkowskiego. Wprowadzenia jednolitej regulacji europejskiej w zakresie postępowania upadłościowego prawodawca europejski uzasadnił koniecznością zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego. Ponieważ działalność przedsiębiorstw coraz częściej wykracza poza granice jednego państwa w coraz większym stopniu podlega przepisom prawa wspólnotowego. Niewypłacalność takich przedsiębiorców ma negatywny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego, dlatego też postanowiono wprowadzić jednolitą regulację przewidującą koordynację działań, które mają zostać podjęte w stosunku do majątku niewypłacalnego dłużnika.

Postępowanie upadłościowe prowadzone w oparciu o przepisy rozporządzenia 1346/2000 charakteryzują szczególne zasady ustalenia sądu lub organu właściwego do ogłoszenia upadłości dłużnika. Sądem (lub innym organem) właściwym jest sąd lub inny organ Państwa, w którym znajduje się główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika (tzw. COMI – centre of main interest). Wymaga zaakcentowania, że rozporządzenie nie znajduje zastosowania w stosunku do Królestwa Danii, tradycyjnie korzystającej z klauzuli opt out, zastrzeżonej w jej traktacie akcesyjnym (państwo to nie ma obowiązku przyjmowania wspólnotowego prawa wtórnego do swojego porządku prawnego). Zgodnie punktem 13 preambuły rozporządzenia 1346/2000 główny ośrodek działalności gospodarczej powinien oznaczać miejsce, w którym dłużnik zazwyczaj zarządza swoją działalnością i jako takie jest rozpoznawalne przez osoby trzecie. W praktyce podmiotami europejskiego transgranicznego postępowania upadłościowego najczęściej są spółki stanowiące część grupy kapitałowej borykającej się niewypłacalnością, gdy spółki – matki mają siedziby w innych Państwach niż spółki córki. Takie struktury grup kapitałowych mają na celu bądź bezpośrednie uczestnictwo grupy kapitałowej na rynkach innych niż macierzysty, bądź outsourcing produkcyjny, np. w celu obniżenia kosztów produkcji. Często działalność „spółek – córek” ograniczona jest do kontaktów handlowych z innymi spółkami grupy kapitałowej, a faktyczne zarządzanie odbywa się w siedzibie spółki – matki. Wówczas sąd państwa, w którym znajduje się ośrodek zarządzania spółki i główny rynek jej działalności może ogłosić jej upadłość pomimo że spółka nie ma zarejestrowanej siedziby w tym państwie i co do zasady podlega prawu innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

Aby urzeczywistnić ideę uniwersalności we wspólnotowym prawie upadłościowym ustawodawca europejski wprowadził zasadę automatycznego uznania orzeczeń sądowych w sprawach wszczęcia postępowania upadłościowego przez sąd właściwy ze względu na główny ośrodek prowadzonej przez dłużnika działalności gospodarczej (postępowania głównego). W ten sposób orzeczenie takie wywołuje skutki prawne na obszarze Unii Europejskiej bez konieczności dokonywania jakichkolwiek dodatkowych formalności (tzw. uznanie z mocy prawa). Co więcej orzeczenie takie wywołuje skutki prawne przewidziane przez Państwo wszczęcia postępowania głównego (zasada lex fori concursus) i organy państwa uznającego winno je stosować uwzględniając te skutki nawet, jeżeli prawo tego Państwa ich nie przewiduje (np. zakaz wszczynania postępowań egzekucyjnych i sądowych, nakaz zawieszenia postępowań innych niż sądowe, zakaz dysponowania majątkiem dłużnika). Wyjątki od zasady stosowania prawa państwa wszczęcia postępowania głównego zostały przewidziane m.in. w art. 4 do 15 rozporządzenia 1346/2000 i dotyczą w szczególności praw rzeczowych przysługujących wierzycielom, możności potrącenia, zastrzeżenia własności, umów dotyczących nieruchomości, systemów płatności i rynków finansowych, umów o pracę, praw podlegających wpisowi do rejestru publicznego, czy wpływu na będące w toku postępowania sądowe. Zasadniczo w wymienionych sprawach stosuje się prawo państwa położenia nieruchomości lub rzeczy ruchomej, przedmiotu praw rzeczowych, właściwego dla umowy o pracę, czy też państwa, w którym toczy się postępowanie sądowe. Uznaniu postępowania głównego nie może stać na przeszkodzie okoliczność, że w państwie uznającym nie można ogłosić upadłości ze względu na właściwości dłużnika (np. w Polsce nie można ogłosić upadłości osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne, co nie będzie stało na drodze ogłoszeniu upadłości polskiego rolnika, jeżeli jego COMI znajduje się w państwie, które nie wyłącza takiej możliwości). Uznanie z mocy prawa następuje z chwilą, gdy orzeczenie o ogłoszeniu upadłości głównej stanie się skuteczne w państwie wszczęcia postępowania, co każdorazowo należy oceniać z punktu widzenia prawa tego państwa. Najczęściej orzeczenie o ogłoszeniu upadłości staje się skuteczne z chwilą jego ogłoszenia, jednakże ustawodawstwa niektórych państw członkowskich Unii Europejskiej przewidują wyjątki od tej zasady.

W praktyce organy państwa uznającego (np. sąd, komornik) powinny bez wnikania w zasadność wszczęcia postępowania głównego (zasada zaufania) traktować przedłożone im orzeczenie (ewentualnie z tłumaczeniem przysięgłym) jako jedyny i wystarczający dowód na okoliczność wszczęcia takiego postępowania. Co więcej, przy zastosowaniu reguł kolizyjnych zawartych w treści rozporządzenia 1346/2000 winny poszukiwać prawa państwa wszczęcia postępowania w celu ustalenia jakie skutki prawne ono wywołuje. O ile wpływ postępowania głównego na będące w toku postępowanie sądowe dotyczące przedmiotu albo prawa chodzącego w skład masy upadłości ocenia się z punktu widzenia prawa państwa, w których postępowanie to toczy się, o tyle w przypadku innych postępowań, np. egzekucyjnych, administracyjnych stosować należy prawo państwa wszczęcia postępowania. W związku z zasadą lex fori concursus wiążą się również inne praktyczne problemy, tak jak np. ustalenie brzmienia firmy w upadłości. Przyjmując, że co do zasady należy stosować prawo wszczęcia postępowania dodatek do firmy (w upadłości układowej lub w upadłości likwidacyjnej w Polsce, in Insolvenz w Republice Federalnej Niemiec) należałoby ustalić go w brzmieniu właściwym dla Państwa wszczęcia postępowania, ewentualnie przetłumaczonym na język państwa uznającego zgodnie z jego przepisami wewnętrznymi. Kolejnym istotnym skutkiem ogłoszenia upadłości na podstawie art. 1346/2000 jest szeroki, transgraniczny katalog uprawnień zarządcy (syndyka, nadzorcy sądowego, i.t.p.) powołanego w toku tego postępowania. Może on bowiem wykonywać na terenie innego państwa członkowskiego uprawnienia przysługujące mu na podstawie prawa państwa wszczęcia postępowania. W szczególności ma on prawo usuwać przedmioty wchodzące w skład masy z terytorium państwa członkowskiego, na którym przedmioty te się znajdują.

Zasada uniwersalności europejskiego postępowania upadłościowego i bezpośrednich skutków prawnych orzeczeń wydanych w jego toku doznaje jednak ograniczeń. Przede wszystkim transgraniczne skutki prawne orzeczenia wydanego w postępowaniu głównym w stosunku do państwa uznającego ustają z chwilą wszczęcia postępowania wtórnego w tym państwie. Postępowaniem wtórnym jest każde postępowanie upadłościowe wszczęte w stosunku do tego samego dłużnika po wszczęciu postępowania głównego. Postępowanie to musi obejmować likwidację majątku upadłego. Z chwilą wszczęcia postępowania wtórnego prawo państwa wszczęcia postępowania głównego przestaje mieć bezpośrednie zastosowanie na terytorium państwa, w którym toczy się postępowanie wtórne. W tej samej chwili zarządca ustanowiony w postępowaniu głównym nie może już wykonywać swoich uprawnień wobec upadłego co do majątku znajdującego się na terytorium państwa, w którym wszczęto postępowanie wtórne. Uprawnienia te zarządca traci również w chwili, gdy wskutek złożenia wniosku o wszczęcie wtórnego postępowania upadłościowego zostanie zastosowany środek zabezpieczający uniemożliwiający ich wykonywanie. Ponadto na podstawie art. 26 rozporządzenia 1346/2000 każde pańswo członkowskie może odmówić uznania postępowania upadłościowego wszczętego w innym Państwie członkowskim albo wykonania wdanego w jego toku orzeczenia, o ile uznanie to lub wykonanie prowadziłyby do rezultatu, który pozostaje w oczywistej sprzeczności z jego porządkiem publicznym, w szczególności z jego podstawowymi zasadami lub konstytucyjnie zagwarantowanymi prawami i wolnościami jednostki. Tzw. „klauzula porządku publicznego” dopuszcza ewentualność odmowy uznania europejskiego postępowania upadłościowego w wypadkach wyjątkowych, gdyby zagrożone były szczególne, prawnie wartości (często konstytucyjne) w państwie uznającym. W żadnym wypadku „klauzula porządku publicznego” nie pozwala organom państwa uznającego wnikać w merytoryczną zasadność orzeczenia, kwestionować jurysdykcję sądu państwa wszczęcia postępowania, czy też stan faktyczny leżący u podstaw wydania takiego orzeczenia. Powoływanie się na klauzulę porządku publicznego dopuszczalne jedynie, w przypadku gdy uznanie lub wykonanie orzeczenia wydanego w innym umawiającym się państwie naruszałoby w sposób niedopuszczalny porządek prawny państwa wezwanego, ponieważ naruszałoby jedną z zasad podstawowych. Zakaz kontroli merytorycznej orzeczenia zagranicznego będzie zatem przestrzegany, jeżeli naruszenie będzie stanowić oczywiste naruszenie normy prawnej uważanej za zasadniczą dla porządku prawnego państwa wezwanego lub prawa uznanego za podstawowe w tym porządku prawnym (wyrok ETS w sprawie Dieter Krombach vs André Bamberski C 7/98).

Podsumowując należy stwierdzić, iż wprowadzając rozporządzenie nr 1346/2000 ustawodawca europejski zapewnił możliwość efektywnego przeprowadzenia postępowania upadłościowego wobec podmiotów prowadzących działalność o charakterze transgranicznym. Przyjęty model postępowania upadłościowego pozwala na sprawną likwidację majątku upadłego znajdującego się na obszarze kilku państw członkowskich Unii Europejskiej. Jednakże obligatoryjny charakter wtórnego postępowania upadłościowego jako postępowania obejmującego likwidację majątku upadłego znacząco utrudnia opcję restrukturyzacji przedsiębiorstwa upadłego. W przypadku gdy majątek upadłego znajduje się na obszarze państwa innego niż państwo wszczęcia postępowania głównego wystarczy wniosek jednego wierzyciela aby wszcząć wtórne postępowanie upadłościowe (o charakterze likwidacyjnym). W takim wypadku uratowanie przedsiębiorstwa upadłego i restrukturyzacja jego zobowiązań staje się utrudniona, a niekiedy niemożliwa.